طراحی و اجرای روف گاردن یا بام سبز

طراحی و اجرای روف گاردن یکی از خدمات ویژه و پرطرفداری است که تیم باغ گستر به کارفرماها ارائه می دهد. روف گاردن همان بام ساختمان است که دارای پوشش گیاهی می‌باشد. با نام بام سبز هم شناخته شده است. درواقع بامی است که تمام سطح آن یا قسمتی از آن با گیاه و کف سازی پوشانده شده است.

انتخاب درخت و گیاهان مورد استفاده بسته به شرایط اقلیمی و کیفیت آب منطقه صورت می‌گیرد. انتخاب آنها باید به نحوی انجام شود که در محیط پشت بام، احتمال یخ زدگی، شرایط کم آبی، خشکی و … مقاومت ایجاد شود.

معمولا افرادی که به پرورش گل و گیاه علاقمند هستند ولی فضای کافی برای طراحی فضای سبز در اختیار ندارند بام سبز را جایگزین آن می‌کنند. این امر باعث بهبود مصرف انرژی هم می‌شود که در ادامه آن را توضیح می‌دهیم.

تاریخ روف گاردن

این تکنیک محوطه سازی در بسیاری از نقاط جهان متعارف بوده است. به همین دلیل نمی‌توان آن را یک ایده جدید دانست. پس ما با بام سبز سنتی و جدید مواجه هستیم. تفاوت این دو در متریال به کار رفته و هدف اجرا است. در گذشته اجرای روف گاردن به منظور عایق بندی و عدم استفاده از لایه آب بندی بوده است.

اما امروزه اهداف گسترده‌تر و متنوع‌تری وجود دارد. برخی از آنها شامل اهداف اقتصادی، زیبایی، سلامتی و ریست محیطی و … است. امروزه برای ساخت روف گاردن از سیستم لایه‌های پیش ساخته بهره می‌برند. می‌توان آن را پدیده‌ای نو دانست که ابتدا در آلمان توسعه پیدا کرد و بعد در سایر کشورهای آمریکایی و اروپایی گسترش یافت.

معرفی روش‌های اجرای بام سبز

اجرای بام سبز براساس فاکتورهای سیستم اجرایی، تاسیسات و عمق کشت به چهار روش تقسیم می‌شود:
روش گسترده
نیمه متمرکز
متمرکز
مدولار یا جعبه گیاه

سیستم روف گاردن گسترده یا Extensive

این روش، اجرا با ضخامت کم است. در این سیستم محیط کشت کم عمق است و از یک یا دو نوع گیاه استفاده می‌شود. پوشش گیاهی این بام معمولا گیاه سدوم است که هزینه‌ی کمی دارد. یا از گیاهانی استفاده می‌شود که شرایط اقلیمی و آب و هوایی مختلف را تحمل می‌کنند، در خشکی مقاوم هستند و به تنوع زیستی کمک می‌کنند.

سیستم متمرکز یا Intensive

در این روش از طیف گسترده‌تری از گیاهان استفاده می‌شود. با نگاه به این روف گاردن شما شاهد فضایی شبیه به پارک خواهید بود. از پوشش گیاهی همچون چمن مصنوعی، بوته، گیاه علفی، گیاهان چندساله و … می توان استفاده کرد.

سیستم روف گاردن نیمه متمرکز Semi intensive

نسبت به روش گسترده، لایه‌های زهکشی، بستر عمیق‌تر و گونه‌های گیاهی متنوع‌تر را شامل می‌شود. معمولا در فضایی که در معرض دید است از این سیستم بهره می‌برند. برای آن از گیاهان گلدار، چمن و بوته‌های کوچک استفاده می‌شود. با توجه به نوع بستری که دارد به نگه‌ داری و هزینه بیشتر نیاز دارد.

سیستم روف گاردن ماژولار یا Planter box

در این روش پوشش گیاهی و محیط کشت در جعبه‌هایی تعبیه می‌شود. این جعبه‌ها تمام یا اکثر بخش بام را می‌پوشانند. محیط کشت ناپیوسته است. از مزایای این روش:

• نیاز به زمان کوتاه‌تر برای اجرا
• امکان طراحی الگوهای خاص
• امکان جابه‌جایی و انتقال است.

برای آشنایی بیشتر با این روش اجرا ” روف گاردن مدولار چیست و چگونه اجرا می شود؟” را بخوانید

سقف متحرک برای روف گاردن

روف گاردن این امکان را فراهم کرده است که بدون خارج شدن از خانه بتوانید از فضای آزاد و طبیعت بهره مند شوید. اما  در روزهایی که آفتاب شدیدی به پشت بام می تابد یا در روزهای بارانی امکان استفاده از این فضا وجود ندارد.

به همین دلیل پیشنهاد می شود در زمان طراحی روف گاردن برای آن سقف هم درنظر گرفته شود. سقف های متحرک بهترین انتخاب برای روف گاردن ها هستند. همانطور که از نام آن مشخص است به راحتی قابل حرکت است. بنابراین با توجه به نیازتان می توانید آن را باز کنید یا ببندید.

ساخت سقف متحرک روف گاردن

معمولا این مدل از سقف ها شامل یک سایبان پارچه ای هستند که روی یک ریل سوار شده و در فضای باز نصب می شوند. با وجود ریل، سایبان به صورت کشویی قابلیت حرکت کردن دارد. شما می توانید با استفاده از ریموت، سقف را جمع یا باز کنید.

مزایای سقف متحرک

• علاوه بر روف گاردن امکان نصب آنها در هر مکان روبازی مانند حیاط، تراس، کافی شاپ، رستوران و … نیز وحود دارد.
• استفاده و عملکرد سریع و آسان که تنها با فشردن دکمه ی ریموت امکان جمع و باز کردن سقف وجود دارد.
• با وجود این سقف می توانید به راحتی از گل و گیاهان روف گاردن خود در برابر تابش شدید نور آفتاب، باد، باران و برف محافظت کنید.
• سقف های پارچه ای متحرک برخلاف سازه های دیگر هیچ گونه سر و صدایی در زمان باز و بسته شدن ایجاد نمی کنند.
• امکان طراحی های متفاوت با استفاده از پارچه های متنوع و جذاب وجود دارد.
• معمولا قطعات فلزی بکار رفته در این سایبان ها از جنس آلومینیوم است که در برابر پوسیدگی مقاومت بالایی دارد.

مزایا و کاربردهای بام سبز

در سال‌های اخیر تمایل افراد برای ساخت روف گاردن افزایش یافته است. عده‌ای آن را یک فرآیند ساخت و ساز مدرن می‌دانند. اما همانطور که گفته شد تاریخچه‌ی آن بسیار قدیمی است و مدت‌ها پیش ثبت شده است. با این حال یکی از دللایلی که باعث اجرای گسترده آن شده است کاهش فضای سبز شهری است. دامنه‌ی وسیعی از مزایای اقتصادی، اجتماعی و … را می‌توان برای بام سبز نام برد. مهم‌ترین آنها به شرح زیر است:

• مدیریت آب‌های ناشی از بارش سالیانه
• کاهش بار و فشار وارده بر سیستم‌های خنک کننده
• بالا رفتم ط.ول عمر بام
• کاهش اثرات گازهای گلخانه‌ای
• تنوع زیست محیطی
• لذت بردن از فضای سبز و باغبانی
• عایق حرارتی و جلوگیری از اتلاف انرژی
• تامین اکسیژن
• کاهش دما و ذخیره انرژی
• ایجاد فضای تفریحی

مراحل طراحی و اجرای بام سبز

اجرای روف گاردن در چند مرحله انجام می‌شود. در ادامه آنها را مختصرا توضیح می‌دهیم.

بازدید از محل و مشاوره

مشتری ابتدا شرکت طراحی فضای سبز را برای اجرای روف گاردن انتخاب می‌کند. تیم مهندسی و مشاوره شرکت برای اطلاع از نیاز مشتری به محل پروژه مراجعه می‌کند. با توجه به تخصصی که دارند پیشنهاداتی در مورد نوع سازه، پوشش گیاهی و … به مشتری داده می‌شود. همچنین محدودیت‌هایی که وجود دارد توضیح داده می‌‌شود. در نهایت تصمیم نهایی را مشتری اعلام می‌کند.

طراحی

طراح وظیفه دارد براساس نیاز و سلیقه مشتری و ایده‌های خودش طرح‌های مختلف را ارائه دهد. البته بودجه، متریال کف، نوع پوشش گیاهی، المان‌هایی مانند آلاچیق نیز روی طرح‌ها موثر است. طرح‌ها برای مشتری شرح داده می‌شوند تا در آخر یک طرح به عنوان الگوی نهایی انتخاب شود. بعد از آن طراح باید الگوی سه بعدی ترسیم کند.

اجرای بام سبز

بعد از اینکه طرح نهایی تصویب شد به تیم اجرایی واگذار می‌شود. بسته به نوع و مساحت بام زمان اجرا متفاوت خواهد بود.

عایق بندی و آب بندی

این مرحله را می توان اصلی گام در اجرای روف گاردن دانست. برای ایمنی سقف و ضد آب بودن آن باید عایق بندی انجام شود. جهت اطلاع از نحوه ی انجام این مرحله مقاله ی ” عایق بندی روف گاردن چگونه انجام می شود؟ ” را مطالعه کنید.

آبیاری و نگه داری

معمولا به افراد استفاده از آبیاری تحت فشار و آبیاری قطره‌ای توصیه می‌شود. علت این امر سبک بودن خاک و جلوگیری از مصرف بیش از حد آب است. در یک منطقه ی شهری پرجمعیت زندگی می کنید و می خواهید یک روف گاردن جذاب داشته باشید؟ می توانید از ایده ها و نکات زیر استفاده کنید.

استفاده از سیستم روشنایی

مهم است باغی که طراحی می کنید در شب هم روشن باشد. می توانید از انواع چراغ ها برای این کار استفاده کنید. اگر برای محل نصب آنها دچار چالش هستید. پیشنهاد می کنیم آنها را در اطراف پله و در اطراف درخت ها و بوته های روف گاردن نصب کنید. با این کار چشم اندازی گسترده تر و جذاب تری خواهید داشت.

طراحی محل پیاده روی

مانند طراحی فضای سبز برای ویلا و باغ، در روف گاردن هم نیاز به مسیری برای پیاده روی است. با این کار می توانید المان های مختلفی که در بام سبز ایجاد کرده اید را از هم جدا کنید و با استفاده از مسیری که ایجاد کرده اید به سمت هر کدام از آنها حرکت کنید.

مبلمان را به روف گاردن اضافه کنید

قبل از طراحی و اجرای روف گاردن کارایی آن را مشخص کنید. آیا می خواهید از آن به عنوان محلی برای ناهار خوردن و یا فقط برای استراحت استفاده کنید؟ اگر فقط فضایی برای استراحت است پس خرید مبلمان و صندلی راحتی برای آن کافی است. اگر می خواهید برای خوردن ناهار و عصرانه هم به روف گاردن بروید پس میزو صندلی ناهار خوری را فراموش نکنید.

استفاده از فضای عمودی بام

روف گاردن خود را با دیوار سبز و باغچه های عمودی زیباتر کنید. می توانید برای تکثیر گیاهان از فضای اطراف دیوار استفاده یا با کمک گرفتن از چوب و سیم این کار را انجام دهید. اجازه دهید تا جایی که امکان دارد و گیاهان زیبایی خود را حفظ می کنند رشد کنند تا گسترده شوند.

ایجاد یک نقطه کانونی در روف گاردن

بهتر است به جز گل و گیاه از المان های دیگری هم در بام سبز استفاده کنید. با این کار یک نقطه کانونی ایجاد می شود که نگاه ها را به خود جلب می کند. برای این منظور می توانید گیاهان زینتی و برکه ماهی را انتخاب کنید.

روف گاردن را شلوغ نکنید

برای اینکه پشت بام را بزرگتر نشان دهید بهتر است آن را زیاد شلوغ نکنید و مبلمان زیادی در آن قرار ندهید. به خصوص اگر بام بزرگی ندارید توصیه می شود که تنها المان های ضروری تر را در آن قرار دهید.

انتخاب بهترین مصالح برای کفپوش

انتخاب کفپوش روف گاردن به همان روشی است که کفپوش محوطه ویلا را انتخاب می کنید. انتخاب مصالح با توجه به اندازه و سبک فضا و ترجیح شخصی شما انجام می شود. کفپوش چوبی، سنگی، کاشی و … را می توانید به کار ببرید.

برای اطلاعات بیشتر بهترین گزینه های کفپوش برای فضای باز را بخوانید.

طراحی روف گاردن مدرن

ایده های زیادی برای طراحی یک روف گاردن مدرن وجود دارد. اینکه چه المان هایی برای روف گاردن مدرن استفاده شود بستگی به نیاز و سلیقه ی شما به عنوان کارفرما، متراژ پشت بام و خلاقیت طراح دارد. به عنوان مثال می توان موارد زیر را در نظر گرفت:

• کفپوش روف گاردن مدرن

در انتخاب کفپوش برای طراحی فضای سبز گزینه های متعددی وجود دارد. برای این منظور می توان از چمن مصنوعی، چوب، موزاییک و کفپوش پلیمری استفاده کرد. حتی امکان استفاده از چند کفپوش در کنار هم وجود دارد. مثلا استفاده از سنگ ریزه در کنار چوب و چمن می تواند تلفیقی جذاب و منحصربه فرد باشد.

• آلاچیق و سایبان

شاید اکثر ما تصوری که از آلاچیق داریم، سایبان های چوبی هستند که از گذشته رواج داشتند. اما این روزها در ساخت آلاچیق ها از مصالح گوناگونی علاوه بر چوب استفاده می شود. امکان طراحی و ساخت آلاچیق های مدرن و کلاسیک وجود دارد. حتی می توانید یک آلاچیق شیشه ای را برای روف گاردن مدرن خود طراحی کنید.

پیشنهاد می کنیم برای آشنایی بیشتر با انواع آلاچیق، مقاله ی ” طراحی آلاچیق در حیاط و باغ ” را بخوانید.

• طراحی باغچه ی روف گاردن مدرن

یکی از المان های اصلی در طراحی روف گاردن پوشش گیاهی است. لزوما نیازی به کاشت درخت های تنومند نیست. امکان کاشت بوته های کوچک و گل ها در گلدان هم وجود دارد. در انتخاب نوع گل و گیاه روف گاردن تیم طراحی باغ گستر می تواند راهنمای شما باشد.

• طراحی آبنما

آبنما هم یکی از المان های محبوب در طراحی فضای سبز و محوطه سازی است. در روف گاردن مدرن، طراحی و ساخت آبنماهای دیواری انتخاب مناسب و ایده آلی است.

• باربیکیو در پشت بام

یکی از المان های کاربردی برای روف گاردن باربیکیو است. اگر می خواهید دورهمی های خود را در فضای پشت بام برگزار کنید وجود باربیکیو کمک زیادی به شما خواهد کرد. حتی در صورتی که فضای کافی وجود داشته باشد، طراح می تواند برای روف گاردن مدرن شما یک آشپزخانه ی کوچک طراحی کند.

تصاویر چند نمونه از طراحی مدرن روف گاردن را در مجموعه ی زیر مشاهده می کنید:

بهترین گیاه برای روف گاردن

همانطور که گفتیم یکی از اجزای اصلی روف گاردن گل و گیاه است. برای طراحی و تزئین بام سبز از انواع گل ها، درختچه ها، درخت ها و بوته ها می توان استفاده کرد. اما گیاهی که انتخاب می شود نباید ریشه ی افشان و یا رونده داشته باشد. بهتر است ریشه ی گل و گیاه روف گاردن، کم عمق باشد.

گل های فصلی برای روف گاردن

معمولا کاشت گل های فصلی برای روف گاردن در داخل فلاورباکس انجام می شود. چند نمونه از این گل ها:

• شمعدانی: گیاه شمعدانی جزو گل های نام آشناست. گیاهی پرطرفدار است و پرورش آن نیز به آسانی انجام میشود.
• گل رعنا زیبا: از خانواده ی آفتابگردان، داوودی و مینا است. گل های رعنا زیبا؛ زرد متمایل به قرمز و یا نارنجی هستند.
• اطلسی: گیاهی یکساله و نسبتا سریع الرشد است. گل های اطلسی شیپور مانند، قرمز رنگ با حاشیه ی سفید و چین دار هستند.
• تاج خروس: گل های این گیاه چین چین و شبیه به کاکل خروس است. به همین دلیل به این نام معروف شده است. گل ها به رنگ های مختلفی مانند طلایی، ارغوانی، قرمز، نارنجی و … رشد می کنند.

گیاهان بالارونده برای روف گاردن

این گیاهان را معمولا در کنار دیوار، آلاچیق و پرگولا می کارند. چند نمونه از گیاهان بالارونده:

• آبشار طلایی: یکی از گونه های رز و جزو گیاهان چندساله است. رنگ گل های آبشار طلایی سفید یا زرد است. به دلیل اینکه گل آذین آن حالتی رو به پایین دارد به آبشار تشبیه شده است.
• پیچ امین الدوله: این گیاه بسیار خوشبو و معطر است و گل های آن به رنگ های سفید و زرد هستند. این گیاه رشد سریعی دارد و مناسب فضاهای خیلی کوچک نیست.
• گل پیچ اناری: یکی از گیاهان زیبا برای تزئین فضای سبز و محوطه است. این گیاه می تواند نمای زیبایی به درب ورودی، دیوارها و آلاچیق ها بدهد.

گل های بوته ای

گل و گیاهان بوته ای معمولا ارتفاعی در حدود 50-30 سانتی متر دارند و می توان از آنها در طراحی فضای سبز روف گاردن استفاده کرد. چند نمونه از گل های بوته ای :

• گیاه رزماری: این گیاه معطر و چند ساله است و به صورت بوته ای می روید. رزماری سرعت رشد متوسطی دارید و علاوه بر خطر خاص، دارای خواص دارویی نیز است.
• گیاه اسطوخودوس: خوشه های گل این گیاه بوته ای شکل و فشرده هستند که می توانند به زیبایی روف گاردن شما بیافزایند. اسطوخودوس رشد متوسطی داره و اغلب هر سال چند سانتی متر به قد گیاه افزوده می شود.
• گل ساناز: به آن رز مینیاتوری هم گفته می شود و گل های آن نسبت به رز معمولی، کوچکتر است. ارتفاع بوته ساناز در طبیعت به یک تا دو متر می رسد.

درختچه های مناسب روف گاردن

درختچه ها، قدی کوتاه در حدود 1 الی 2 متر دارند. معمولا رشد طولی ندارند و رشد عرضی آنها بیشتر است. چند نمونه از درختچه های مناسب برای روف گاردن:

• یاس هلندی: جزو درختچه های همیشه سبز دسته بندی می شود. گل های زیبا و خوشبویی دارد و به عنوان یک گیاه زینتی برای محوطه ی روف گاردن پیشنهاد می شود.
• انواع کاج های پیوندی: برخی از کاج ها به دلیل شکل ساقه و برگ هایشان وقتی بر روی کاج دیگری پیوند می خورند زیبایی دوچندانی دارند. به همین دلیل مورد توجه طراحان فضای سبز و علاقمندان به درختچه های زینتی قرار دارند.
• کاملیا: جزو گیاهان گلدار است. درختچه ی کاملیا همیشه سبز است و گونه های متنوعی دارد. این گیاه نیاز به رطوبت دارد و در مناطق معتدل خارج از اتاق و گلخانه قابل پرورش است.
• میخک هندی: یک گیاه زینتی با شاخه های چوبی و ظریف است که در انتها به چند برگ سبز متصل می شود. یکی از کاربردهای متداول میخک هندی، کاشت آن به عنوان پرچین است.

درخت برای روف گاردن

در کاشت درخت برای روف گاردن معمولا کمی محدودیت وجود دارد. چند نمونه از درخت های مناسب برای روف گاردن:

• درخت های میوه: برای روف گاردن درخت میوه ای را انتخاب کنید که ریشه ی کم عمق دارد. گیلاس و آلبالو جزو این دسته از درخت ها هستند که امکان کاشت آنها در گلدان مخصوص نیز وجود دارد.
• مگنولیا: این گیاه هم به صورت بوته و هم درخت می روید و به عنوان گیاه زینتی استفاده می شود. گل های بزرگ سفید-صورتی دارد و معمولا از سال دوم یا سوم پس از کاشت شروع به گل دهی می کند.
• درخت افرا: یک درخت برگ ریز است و دارای 128 گونه مختلف می باشد. به عنوان مثال افرای حصار و افرای آمور در طراحی چشم انداز استفاده می شوند.

پاسخ به سوالات متداول

1- آیا من می توانم برای خانه ی خود روف گاردن بسازم؟

بله هر چیزی ممکن است. اما مهم است که تعیین کنید می خواهید فقط یک بام سبز داشته باشید یا یک روف گاردن با المان های مختلف.یک روف گاردن می تواند شامل گل و گیاه، درخت، بوته های مختلف و اثاثیه ی فضای باز باشد. بنابراین اولین کاری که باید انجام دهید این است که ظرفیت تحمل بار پشت بام خانه را تعیین کنید. اگر برای ساخت روف گاردن با طراح فضای سبز همکاری داشته باشید، تمامی اقدامات اولیه ی لازم برای شما انجام می شود.

2- چه نوع گیاهانی برای روف گاردن مناسب تر هستند؟

باغبانی در پشت بام را به باغبانی در بالای کوه تشبیه می کنیم! برای این کار گیاهانی را انتخاب می کنیم که در برابر بادهای شدید مقاوم باشند. همچنین از کاشت گیاهانی که برگ های بزرگی دارند اجتناب می کنیم. زیرا وزش باد می تواند آنها را از بین ببرد. شدت نور آفتاب که به پشت بام خانه می تابد نیز باید مشخص شود. با این کار تعیین می کنیم که گیاهانی را استفاده کنیم که آفتاب دوست هستند یا در سایه رشد بهتری دارند.

3- هزینه طراحی و اجرای روف گاردن چقدر است؟

عوامل و فاکتورهای مختلفی بر روی قیمت اجرای بام سبز موثر است. مانند مساحت فضا و بام، نوع پوشش گیاهی، تجهیزات، زیرسازی، سیستم آبیاری، تعداد عوامل اجرایی و …. نوع سیستم انتخابی برای اجرا نیز بر روی قیمت نهایی موثر است. هزینه ی طراحی فضای سبز در باغ گستر براساس تعداد المان ها تعیین می شود. پس با توجه به نوع و تعداد آنها می توان هزینه ی طراحی را تخمین زد. یک نمونه از طراحی روف گاردن توسط تیم باغ گستر را مشاهده کنید: طراحی بام سبز در اصفهان – خورزوق

4- چه تاسیساتی برای روف گاردن نیاز است؟

یک شیر آب در فضای باز برای روف گاردن ضروری است. همچنین سیستم آبیاری خودکار می تواند در زمان شما صرفجویی کند و در افزایش طول عمر گیاهان بسیار کمک کننده است. اگر قصد نورپردازی هم دارید داشتن پریز برق لازم است.

5- چه المان هایی را می توان برای روف گاردن طراحی کرد؟

با توجه به شرایط، متراژ، سلیقه و نیازهای کارفرما المان های متعددی را می توان طراحی کرد. چراغ های دیوارکوب، گلدان، فلاورباکس، سایبان، چتر، آلاچیق و آبنما چند نمونه از این آنها هستند.

6- با چشم اندازهایی که زیبا نیستند چگونه برخورد کنیم؟

معمولا در هر پشت بامی نماهای غیرجذابی هم وجود دارد. اگر ساختمان و دیوارهای خانه های مجاور منظره ی شما را نامطلوب می سازند، طراح با کمک گرفتن از گیاهان همیشه سبز و دیگر المان ها آن ها را می پوشاند.